Dominant of agressief?

Wat is dominantie, en wat is het verschil met agressie?

Definitie van dominant; Dominant betekent dat iets of iemand sterker is dan de rest. Iemand kan een dominant karakter hebben (mentaal), maar ook een gen kan dominant zijn. 

Definitie van Agressief; Fysieke agressie – schoppen, duwen, slaan, spugen, vernielen of beroven. Bij gewelddadige overvallen kan fysieke agressie zelfs nog extremere vormen aannemen. Psychische agressie – iemand verbaal of schriftelijk bedreigen, chanteren of vernederen. Dit wordt gedefinieerd als interne agressie.

Open een willekeurig topic op social media over honden en gedrag en het woord dominantie zal regelmatig vallen. Er is altijd wel een “honden professional” die je  weet te vertellen dat je hond dominant is, dat je hem “de baas” moet worden of zijn/blijven.  Soms met huiveringwekkende en soms zelfs gevaarlijke adviezen er bij. 

Het woord dominantie is zo vastgeroest in ons systeem dat al het ongewenste gedrag wat enigszins iets afwijkend is onder de noemer valt van dominantie. Dit hebben we mede te danken aan de zoöloog Schenkel en David Mech, een vooraanstaand bioloog die in de jaren ’70 onderzoek deed naar wolven en onder meer het International Wolf Center oprichtte. Hij observeerde wolven en concludeerde op basis van zijn observaties dat de status van de roedelleider, de alpha, binnen een roedel heel belangrijk was en dat veel wolven door middel van conflicten bezig waren om die status te verkrijgen. Hij publiceerde deze bevinden in het boek The Wolf: The Ecology and Behaviour of an Endangered Species. 

Het onderzoek op basis waarvan de term alpha geïntroduceerd is, is uitgevoerd onder een roedel wolven die geen familieband met elkaar hadden. Bovendien was er een beperkt gebied waarbinnen ze zich konden bewegen en was er sprake van voedselschaarste. Onnatuurlijke omstandigheden die een vertekend beeld gaven van wolven die veel met elkaar in conflict waren om hogerop te komen. 

Later is er opnieuw onderzoek gedaan met wolven die op een natuurlijke wijze leefden, daar is heel ander gedrag waargenomen dan in het eerste onderzoek. 

Een roedel bestaat uit een vader en moeder met jongen, die vaak tot ca hun 2e levensjaar in de roedel blijven voordat ze wegtrekken en hun eigen roedel zullen vormen. Er is zeker sprake van een bepaalde hiërarchie in de roedel, maar niet op basis van agressie of conflicten maar er is wederzijds respect van de jongeren richting hun ouders. Als er conflicten zijn worden deze veelal opgelost door middel van lichaamstaal. Immers schade aanbrengen aan familieleden kan de hele roedel in gevaar brengen omdat er zwakte is in de roedel, en dus kwetsbaarder voor anderen. 

Er werd destijds aangenomen dat wolvengedrag 1 op 1 vertaald kon worden naar honden gedrag. Deze theorie is tegenwoordig met alle nieuwe wetenschappelijke inzichten achterhaald. Men dacht destijds dat de hond continu bezig was om hoger op de rangorde ladder te komen. En met “simpele” handelingen die je dagelijks moest toepassen kon je je hond duidelijk maken dat niet hij, maar jij bovenaan de ladder stond. 

Je kent ze vast wel; 

• jij gaat als eerste door de deur naar buiten, dan pas de hond. 
• de hogere en dus betere plekken in huis (bank, stoel en bed) zijn voor de hoogst geplaatsten, dus niet voor de hond. 
• Jij eet als eerste, daarna de hond.
• Trekspelletjes of niet doen, of zorgen dat jij wint van de hond
• jij loopt voorop, de hond volgt
• de hond op de rug leggen/werpen, dan geeft hij zich over

En zo kunnen we vast nog wel meer van dit soort “regeltjes” bedenken die zouden bijdragen aan een hogere status van de eigenaar. 

Het grote probleem van het dominantiemodel is dat conflict en machtsstrijd de basis is. Veel eigenaren gaan de machtsstrijd aan met hun hond als deze “probleemgedrag” vertoond. Dit gebeurt vaak met fysiek geweld, als het gebruik van een slipketting, stroom of andere “martel” tuigen. In sommige gevallen zal er ook geschopt en geslagen worden. 

Deze eigenaren zoeken zelf als het ware de conflicten op met hun hond, met alle risico’s van dien, in plaats van de oorzaak van het gedrag te achterhalen. 

Als eigenaar is het beter voor de veiligheid, welzijn maar zeker ook voor de vertrouwensband met je hond, om een leider te zijn. Begeleid de hond in zaken wat wel en niet mag. Uit onderzoek blijkt dat een hond mentaal niet ouder zal worden in vergelijking met een kind van ca 8 tot 10 jaar oud. Kinderen in deze leeftijd begeleid je ook in het ontdekken van de wereld. 

In de hedendaagse kynologie spreken we van ongewenst gedrag negeren en gewenst gedrag belonen. Hier zit heel veel waarheid in. Maar heeft wel een grote kanttekening. Ongewenst gedrag kan ook een grote zelfbelonend component hebben. Dan kun jij het als eigenaar wel “negeren”, maar zal het gedrag zich blijven herhalen omdat er ergens een vorm van beloning in zit voor de hond. En andersom, als jij je hond wil belonen voor gewenst gedrag, kun jij wel denken dat dat brokje voldoende is om het te bekrachtigen, maar ziet de hond dat wellicht heel anders…..

Wat kenmerkt dat een goede leider?

Sommigen zeggen dat je als een ouder moet zijn voor je hond, maar dat gaat hedendaags ook te vaak mis dat dat misschien geen goed voorbeeld is om te geven. Daarom om dit uit te kunnen leggen, kan ik beter een voorbeeld geven aan de hand van een iets wat we in ons dagelijkse leven wel kennen of kunnen voorstellen. 

Hoe ziet voor jou een eigenaar/directeur er uit van een groot bedrijf? Wat zijn zijn eigenschappen, en gedragingen? Hoe loopt deze, wat straalt hij/zij uit? 

Moet hij zelf achter iedereen aan om zijn werknemers te laten doen wat hij van ze verwacht?

Hij straalt zelfverzekerdheid uit, houd zich niet bezig met zijn werknemers, hoeft zich niet te “meten” met zijn werknemers. Hij is kalm, consequent, duidelijk, behulpzaam en begripvol. 

Precies, gedraag je dus als een directeur in de opvoeding van je hond! Straal die zelfverzekerdheid uit. Laat je hond merken dat niet hij maar dat jij de zaak kan handelen en managen. Dat geeft hem al veel rust. 

En dan het verschil met Agressie.

Dit is een complex iets. Zoals boven te lezen is, heeft agressie dus niets met dominantie te maken. Een hond is dus niet dominant, maar ik spreek liever van zelfverzekerd gedrag. Zelfverzekerd gedrag heeft dus ook niets met agressie te maken, zoals je kan inbeelden met het voorbeeld van de directeur. Deze is zelfverzekerd, maar vertoond zeker geen agressie. Doet deze dat wel, is deze juist onzeker en denk hij het te kunnen/moeten waarmaken met agressie. (fysiek, verbaal of mentaal).

Een hond die agressief is, ik noem het liever reactief. Met agressief hebben mensen vaak een beeld voor zich met bloeddorstige honden en breed ontblote tanden grommend en bijten naar alles en iedereen wat maar in zijn buurt komt. Dat klopt natuurlijk niet, en ook dit zit zo vastgeroest in ons systeem dat het lastig is om te vormen. 

Een hond is reactief naar meestal andere honden. En daar wil ik het bij deze over hebben. De oorzaken en redenen kunnen heel divers zijn. 

Veelal wordt er geroepen dat de hond slecht gesocialiseerd zou zijn, en dat dat de reden zou zijn van zijn gedrag. Maar klopt dat wel, en past dat dan in het beeld van de eerder genoemde “dominante” – zelfverzekerde hond?

Een slecht gesocialiseerde hond, welke nooit een andere hond heeft gezien, en deze zijn er weinig, vaak zijn er in het begin nog wel nestgenootjes waarmee geoefend kan worden in hondentaal en conflictvermijdend gedrag. Geen hond wil immers gewond raken in een gevecht.  

Maar wat is dan wel de onderliggende oorzaak van reactief gedrag richting andere honden zoals in het filmpje te zien is, en bij veel mensen het geval is.  

• lichaamstaal vertroebeld door verschillende uiterlijke kenmerken waar honden mee zouden moeten communiceren. Denk bv aan hangende oren, of rechtopstaande oren. Lange snuiten of de korte neusjes. De hoog geplaatste staarten of de ontspannen lange zwiepers. Honden snappen het niet meer, en ontstaat er miscommunicatie. 
• Fout gelopen socialisatie. Een goedbedoelde actie van een eigenaar, maar wat in de praktijk niet zo goed uitpakt. Een pup of jonge hond komt een niet sociaal vaardige hond (en deze zijn er veel!) tegen. De pup heeft in het nest geleerd hoe hij zich moet gedragen om een conflict, en dus schade, te voorkomen. Maar is in zijn doen en laten misschien nog wat lomp en onhandig. De andere hond corrigeert gelijk zijn goedbedoelde gedrag. Nu zal dat niet gelijk de hele socialisatie met andere honden in gevaar brengen, maar als dit een regelmatig terugkerende begroeting is, dan wel. Zoek dus met het socialisatie proces goed uit waar en met wie de pup of jonge hond mag spelen of zijn skills kan oefenen.
  Een eigenaar die zijn pup of jonge hond hier niet goed in begeleid zal op den duur maar uit angst om gecorrigeerd te worden, of omdat hij gaandeweg leert dat dit blijkbaar “normaal” is reactief richting andere honden worden. Immers als je iedere keer “klappen” krijgt als je een andere hond begroet, zal je uiteindelijk zelf de eerste klap uit gaan delen om dit te voorkomen. Maakt dit een hond dan “agressief” of is het een manier van verdedigen geworden?
• Een pup of jonge hond hoeft niet met iedere hond te spelen, of kennis te maken. Simpel een andere hond voorbij zien lopen waar je “niets mee hoeft” is al voldoende. Ik hoef op staat ook niet iedereen te begroeten en te vragen wie hij of zij is en weten hoe het gaat met deze persoon. Zou ik dat wel doen, dan weet ik zeker dat ik 9 van de 10 keer een afkeurende blik krijg… of een “waar bemoei je je mee?” of nog erger. Uiteindelijk zal ik zelf ook minder “gezellig” worden op straat en in de begroeting van mensen minder “vrij”. zijn. En zo is de cirkel weer rond. 
• Honden waar in het begin niets mis mee was, en sociaal waren richting andere honden, kunnen ook een niet sociaal vaardige hond tegenkomen, en op de een of andere manier in een gevecht raken. Dit kan zo veel impact geven dat de eerst “normale”hond uiteindelijk zelf begint te bijten en of vechten, en niet meer afwacht wat de andere hond doet, maar zelf gelijk “de beuk” er in gooit. Is dit “agressie”, “dominantie”, niet goed gesocialiseerd of angst? In veel gevallen zal het beginnen bij een bepaald “type” of “formaat” hond. In de jaren zie je steeds meer dat het ook verschuift richting andere rassen. 
• Pijn! een veelal onderschat probleem! Een hond die plotseling, maar vaak groeien eigenaren hier in mee en merken het gedragsprobleem niet op, ander gedrag vertoont richting andere honden, kan te maken hebben met pijn. Als deze honden in spel, wat net even te ruig gaat voor ze, pijn krijgen, zullen ze dit gaan associëren met de andere hond, personen, maar OOK KINDEREN!. Wees hier alert op. 
• Ouderdom speelt ook vaak mee. Als je ouder wordt hoef je al die drukte niet meer aan je lijf. Dan wil je gewoon lekker ontspannen een beetje rondsnuffelen, want immers dat is het enige zintuig wat nog enigszins normaal functioneert. En zal om die reden andere honden duidelijk maken dat ze beter maar een ander maatje kunnen zoeken. 

Het hek is van de dam!

En dan nu, nu loop je met je getraumatiseerde hond aan een lijn continu de omgeving te scannen om te zien als er ook andere honden aan komen. Uitlaatgebieden worden al vermeden, maar ook in aanlijngebied ben je als eigenaar met een reactieve hond vogelvrij verklaard. Niet iedereen houd zich aan de wettelijk gestelde regels. Regelmatig moet je eigenaren  vragen hun eigen hond aan te lijnen. Steevast is het antwoord; maar die van mij doet niets hoor… Nee, die van jou niet, maar die van mij wel. En ondertussen zie je de andere hond aanlopen met zijn fixerende blik en strakke houding en hoog strak kwispelende staart. De eigenaar van de andere hond roept nog even na, zie je wel, hij kwispelt, hij wil alleen maar spelen.

Veel eigenaren kennen hun hond niet,  of willen het niet zien. Herkennen de signalen niet totdat het te laat is. En geloof mij, 2 vechtende honden uit elkaar halen is nog een hele klus, en gaat vaak met veel schade gepaard. 

Een hond die aan de lijn is, loopt niet voor niets aan de lijn. Hier kunnen veel redenen voor zijn. 

• Hond heeft zoals boven beschreven een traumatische ervaring opgedaan waardoor hij reactief is geworden. 
• hond heeft een operatie ondergaan waardoor hij rustig moet herstellen
• hond is ziek
• hond kan loops zijn
• hond kan oud zijn, blind, doof maar ook ouderdom pijn hebben als spondylose, waardoor zijn rug pijnlijk is bij het bewegen en spelen. 

Uiteindelijk maakt het niet uit wat de reden ook is dat de andere hond aan de lijn loopt, de eigenaar hoeft geen verantwoording af te leggen. Hij of zij is enkel verantwoordelijk voor het gedrag van zijn eigen hond, en managed dit door de hond aan te lijnen. Het staat in de hondenetiquette dan als je een aangelijnde hond nadert, je je eigen hond ook aangelijnd. Zo leven we samen en respecteren we elkaars behoeften.

Kun je dit gedrag er uit trainen?

Ja en nee,

Dit soort gedrag is vaak angst gerelateerd. En angst is een emotie, die kun je niet weg trainen. Je kan het onderdrukken door veel dwang te gebruiken. MAar de angst zal niet verdwijnen, sterker nog, de angst zal alleen maar toenemen omdat hij ook niet meer op zijn eigenaar kan vertrouwen. 

Een voorbeeld; Stel je bent bang voor spinnen, of ieder andere angst dan ook.
Er zijn 2 scenario’s

1- iemand bij jou dwingt je om je angst onder ogen te zien, op een tempo dat dit voor jou niet veilig voelt. In het voorbeeld van de spin. Zal deze persoon de spin bij je op schoot zetten en zeggen te blijven zitten en niet te gillen.  Je mag hem niet weg slaan. Je moet hem rustig over je heen laten lopen. 

Gaat je angst nu weg? Hoe zou je je voelen op dat moment? En de persoon dit bij je doet?

2- Iemand gaat naast je zitten en gaat stap voor stap op je eigen tempo toenadering zoeken tot de spin. Jij bepaald het tempo en de grootte van de stappen. Jij bepaald wat je niet en wel wilt proberen. De persoon naast je steunt je en geeft je antwoord op je vragen.

Hoe voel je je nu? 

Zoals je ziet is het gedrag zeker enigszins te “trainen”. al is het niet echt trainen maar de prikkel minder beangstigend maken. Dit gebeurt al bij speciale BAT oefeningen. 

JE begint met de prikkel op ruime afstand dat het voor de hond controleerbaar is. Vanuit daar komt de prikkel steeds dichter bij zolang het maar onder de hond zijn stress level blijft. 

Dit kan prima werken, als je een lange adem hebt. 

Maar, honden kunnen niet goed generaliseren. Ze leren dat het bij die prikkel geen stress geeft en op die plek er niets aan de hand is. Maar met een andere hond, op een andere plek in een andere context kun je weer van voor af aan beginnen, uiteindelijk zal dit wel steeds sneller gaan, maar nog steeds niet vanzelf. 

Daarom is het zo moeilijk gedrag om  te “trainen”. In onze hedendaagse maatschappij, is het nogal druk met honden. Overal kunnen ze opeens opduiken zonder dat je dit aan ziet komen. Eigenaren van andere honden zijn soms al niet bereid om hun eigen hond aan te lijnen, laat staan te blijven wachten totdat bij jouw hond zijn stress level naar beneden is gegaan. We hebben allemaal haast en deze methode vraagt veel tijd, begrip en geduld.
Zal er in de opbouwfase, of daarna, weer een conflict ontstaan, ben je eigenlijk alweer terug bij af, en heb ik het nog niet eens over het spreekwoordelijke emmertje die ook bij een hond kan overlopen. Ook bij honden duurt het een aantal uren voordat de adrenaline het bloed uit is, als in de tussentijd opnieuw een stressvolle situatie zich aandient, stapelt dit daar weer bij op.

Moraal van het verhaal, heb begrip voor de ander, respecteer het feit dat de hond aan de lijn zit. Lijn je eigen hond even aan, en iedereen kan met een rustig gevoel zijn weg vervolgen. Kleine moeite, groot plezier. 

En als laatste, het is niet verplicht om je hond los te laten lopen in een losloop gebied. Je MAG je hond laten loslopen, dus niet MOETEN 😉